Çocuklarla yapabileceğiniz 5 deney

BİLGİ mühendislik öğrencilerinden oluşan BilimSantrali Kulübü, 2019 yılından bu yana ilkokul ve ortaokul öğrencilerine yönelik bilim atölyeleri düzenliyor. Çocukları bilimle buluşturarak onların günlük hayatta kullanılan malzemelerle deneyler gerçekleştirmelerini sağlıyor. Çocuklar bu deneylerde okulda gördükleri müfredat çerçevesinde kimya, fizik, biyoloji gibi alanlarda öğrendikleri bilgileri günlük hayatlarında uygulayabilmeyi ve neden sonuç ilişkisi kurabilmeyi öğreniyor.

Bu zamana dek Türkiye genelinde 13 ilde 15’i aşkın okulda bilim atölyesi gerçekleştiren BİLGİ öğrencileri, yaptıkları atölyelerle 600’e yakın çocuğa ulaştı.

BİLGİ öğrencileri, düzenledikleri bilim atölyelerinde zararsız maddeler kullanarak gerçekleştirdikleri, evde çocuklar ile birlikte yapılabilecek 5 deneyi paylaştı:  

1) Mikropları Çalıştıralım

Bu deney, iki veya daha fazla maddenin birbiri ile etkileşmesi sonucu kimyasal tepkime ile nasıl yeni özellikte maddeler oluşturduğunu gözlemlememizi sağlıyor. Şişe gibi bir kabın içine sirke ve kabartma tozu koyup şişenin ağzına bir balon geçirin. Sirke ve kabartma tozu tepkimeye girdiği zaman karbondioksit gazı açığa çıkarır. Gaz, şişe içinde kendine daha fazla yer bulamayınca püskürme meydana gelir. Bu püskürme sonucunda şişe ağzına tutturulmuş balon şişmeye başlar. Aynı deney kabartma tozu yerine karbonat ile de yapılabilir. Kabartma tozu ve karbonat sirke ile farklı zaman ve hızda tepkimeye girdiği için şişen balonların boyutları da farklı olacaktır.  

2) Sihirli Kibrit

Hepimiz bir bardak suyun içine konulan kaşığın nasıl kırılmış gibi gözüktüğünü biliriz. Bunun sebebi, suyun ışığı kırarak nesnelerin kırılmış gibi gözükmelerini sağlamasıdır. Işığın madde ile etkileşimini gözlemlememizi sağlayan bu deney için ise ihtiyacımız olan bir cam bardak, bir adet kibrit ve bardağın yarısını dolduracak kadar sıvı yağ. Deneyde su yerine yağ kullanılmasının sebebi yağın suya göre ışığı daha fazla kırmasıdır. Yağ suya göre ışığı o kadar fazla kırar ki bardağın içindeki nesneyi doğru açıdan baktığınızda kaybolmuş gibi görebilirsiniz.

3) DNA İzolasyonu Deneyi

Bu deney, canlıların tüm kalıtsal bilgilerini bulunduran eşsiz bir molekül olan DNA’yı gözle görülebilir hale getirmeyi amaçlıyor. Yediğimiz meyveler dâhil tüm canlılarda DNA bulunmaktadır. Bu deney için bir parça meyve, sıvı bulaşık deterjanı, sofra tuzu, boş kavanoz, 80 derece kolonya, kilitli saklama poşeti, süzgeç, su, kaşık, ve karıştırma çubuğuna ihtiyacımız var.

Kesilen meyve parçasını kilitli saklama poşetinin içine koyun, poşetin ağzını kapatın ve poşetin içindeki meyveyi iyice ezin. Kavanozun içine bir tatlı kaşığı sıvı bulaşık deterjanı, bir tatlı kaşığı kadar tuz ve üstünü tamamlayacak kadar su koyun.  

Hazırladığınız çözeltiyi, kilitli saklama poşetindeki ezilmiş meyve üzerine ekleyin, poşetin ağzını kapatın ve poşetin içindekileri karışana kadar ezmeye devam edin.  

Bir adet plastik bardağın üzerine süzgeci yerleştirin. Süzgecin üzerine hazırladığınız meyve karışımından yavaşça ve taşmayacak kadar ekleyin. Süzülen sıvıdan alıp kavanozun içine aktarın ve üzerine bir miktar kolonya ekleyin.  

Kavanozun kapağını kapatıp sıvının üst kısımlarında beyaz renkte bir bulut oluşana kadar bekleyin. Bu bulut meyvenin DNA’sını göstermektedir. Deneyde meyve çekirdeği tuz ile şişmekte, deterjan hücre duvarının patlamasını sağlamakta ve solüsyona karışan DNA alkol ile görülebilir hale gelmektedir.  

4) Gökkuşağı Deneyi

Bu deneyi yaparak çocuklarla birlikte rengarenk sıvılardan oluşan bir gökkuşağı elde edebilir ve maddelerin özkütlesi yani yoğunluğu üzerine düşünebilirsiniz.  

Deney için su, şırınga veya pastör pipet, cam bardak, toz şeker, kaşık, dört adet plastik veya karton bardak ile dört farklı renkte boyaya ihtiyaç var. Sıvı gıda boyası, guaj, sulu boya veya meyve ve sebzelerden elde edilmiş boyaları kullanabilirsiniz.

Karton veya plastik bardakları birden dörde kadar numaralandırın. Her bardağın içine aynı oranda su ekleyin. Bardakların numarası neyse her birinin içine o kadar kaşık şeker ekleyin. Her bir bardağa farklı renkte boya damlatın.

Şeker eridikten sonra bir cam bardağa şırınga ile tüm renklerden eşit miktarda olacak şekilde şekerli su karışımlarından ekleyin.

Deney sonucunda içine en fazla şeker karıştırılan, yani özkütlesi en yüksek olan renkteki sıvı en altta kalacak. Diğer renklerdeki sıvılar ise özkütlesi yüksek olandan düşük olana doğru alttan üste doğru sıralanacak.  

5) Limondan Pil Yapımı

Bu deneyde kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürerek limondan bir pil elde edebilirsiniz. Deney için dört adet timsah klips, küçük LED ışığı, üç adet limon, üç tane bozuk para, üç galvanizli çivi ve bıçağa ihtiyacınız var. 

Piller, asidik bir çözelti içinde asılı çinko ve bakır metallerinden oluşur. Bu deneyde asit, limondaki sitrik asitten gelmektedir. Bıçak yardımıyla limonların her birine bir yarık açıp içine bozuk paraları yerleştirin. Yine her bir limona birer adet çivi sokun. Bakır olan bozuk parayı ve çinko olan çiviyi bir pilin artı ve eksi kutupları olarak düşünebilirsiniz. Timsah klips kablolarının bir ucu bozuk paraya bir ucu diğer limondaki çiviye bağlı olacak şekilde kabloları takın. Son timsah klipslerden birini sadece bozuk paraya bağlayın ve açıkta kalan çiviye de başka bir timsah klips takın.

Açıkta kalan timsah klipsleri LED ışığına bağlayın. Meyve pili LED’e bağlandığında bir devreyi tamamlamış olursunuz.  Elektrik akımı bakırdan (bozuk paradan) limona, daha sonrasında da çinkodan (çividen) LED ışığa geçer. LED’den geçerken güç vererek LED'in yanmasını sağlar. Bu arada, bir LED polar duyarlıdır. Bu, bir  LED’in yalnızca akım içinden doğru yönde akıyorsa yanacağı anlamına gelir. LED’i  bağladığınızda yanmıyorsa bacaklarına takılı timsah klipsleri değiştirerek tekrar deneyebilirsiniz.