Distopik senaryolar ve olası gelecekler

Geleceğe yönelik bilim kurgu filmlerinde genellikle suyla ilgili iki senaryo kullanılır. İlk senaryoda temiz su kaynakları küresel ısınma veya çevre kirliliği nedeniyle neredeyse tükenmiştir ve su, paradan veya altından daha da önemli bir kaynak haline gelmiştir. Bu senaryoda suya yalnızca zenginler sahipken yoksul insanlar su kıtlığı ve kuraklık sebebiyle hayatlarını kaybetmektedir.

İkinci senaryoda ise yine küresel ısınma sonucunda buzulların erimesi sebebiyle deniz ve okyanus seviyeleri yükselmiş ve dünyadaki kara parçalarının çoğu sular altında kalmıştır. İnsanlar, suyun üstünde azalan kaynaklarla küçülen yaşam alanlarında hayat mücadelesi vermektedir.

Her ne kadar bu senaryolar şu an için distopik birer kâbus gibi görünse de gerekli önlemler alınmaz ve birey, toplum ve kurumlar hali hazırdaki gibi günü kurtarma odaklı hareket etmeye devam ederse bu senaryoların gerçek olma ihtimali çok da uzak gözükmüyor.

22 Mart tarihi, 1993 yılında Birleşmiş Milletler (BM) tarafından Dünya Su Günü ilan edildi. Günün amacı, dünyayı suyun önemi ve tasarruflu kullanımı konusunda bilgilendirmek, iyi su kullanım uygulamalarını paylaşmak ve bu önemli konuyu yerel ve küresel etkinliklerle vurgulamak.^[i]

Dünya Su Günü’nün önemini anlamak için içme suyu, temiz su ve denizlerle ilgili verileri incelemek gerekebilir. Küresel verilere bakıldığında, su sıkıntısının dünya nüfusunun yüzde 40ʼını etkilediği ve bu sıkıntının su kaynakları azaldıkça ve dünya nüfusu arttıkça daha da çoğalacağı tahmin ediliyor. Her gün neredeyse 2 milyar insan temiz olmayan su içmek zorunda kalırken 2 milyardan fazla insan da temel sıhhi koşullara ulaşamıyor. Bu durumun sonucu olaraksa dünyada her yıl 2 milyon kişi kirli su kaynaklı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybediyor.^[ii] Dünya nüfusunun yarısının ayda en az bir kez su kıtlığı yaşadığı görülüyor. Hatta bazı ülkelerde günlük su limitleri bulunuyor ve hane halkı bu kullanımı aştığı anda suları kesiliyor.

Bunlarla birlikte, atık suların yüzde 80ʼi arıtılmadan nehir ve denizlere akıtılıyor. Bu yüzden de her yıl 9 milyondan fazla insan kirli hava ve su kaynaklı rahatsızlıklar sebebiyle hayatını kaybederken her gün 800'den fazla çocuk kirli su kaynaklı hastalıklar yüzünden yaşamını yitiriyor.^[iii] Dünyadaki su kaynaklarının yalnızca yüzde 3’ünün içilebilir durumda olması ve küresel ısınma -hatta BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in güncel isimlendirmesiyle ‘küresel kaynama’- sebebiyle her yıl 278 gigaton buzulun erimesi, dünyanın içilebilir suya erişimi konusunda sıkıntılı bir tablo çiziyor. Su kaynakları ve denizlerin kirletilmesi, insanlar kadar, denizler ve karadaki canlı türlerini de olumsuz etkiliyor. Güncel veriler, dünyadaki biyolojik çeşitliliğin rekor bir hızla azaldığı ve 1 milyon canlı türünün soyunun tükenmek üzere olduğunu gösteriyor.^[iv]

Su kaynakları ve denizlerin önemi, Birleşmiş Milletler tarafından 2015 yılında ilan edilen Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nda da vurgulanıyor. On yedi amaçtan altıncısı olan Temiz Su ve Sanitasyon, insan yaşamı için elzem olan su, atık su hizmetleri ve sürdürülebilir su yönetimini herkes için erişilebilir kılmayı amaçlarken, on dördüncü amaç olan Sudaki Yaşam, okyanuslar, denizler ve deniz kaynaklarının sürdürülebilirliğinin sağlanması ve korunmasını ön plana çıkarıyor.^[v] Her ne kadar bu amaçlar 2030 yılına kadar tamamlanmaları gibi nispeten ütopik bir gayeyle ortaya çıksa da güncel veriler kalan kısa sürede bu amaçlara ulaşmanın zor olduğunu gösteriyor.

Dünyanın su kaynaklarının korunması ve distopik senaryoların gerçekleşmemesini sağlamak için bireyler, toplumlar, devletler, sivil toplum kuruluşları ve özel sektör kurumlarına önemli roller düşüyor. Toplumlar ve sivil toplum kuruluşları, devletler, yerel yönetimler ve özel sektör kuruluşlarını, temiz su ve sanitasyon altyapısının oluşturulması ve bu altyapının başta en az gelişmiş ülkeler olmak üzere dünyanın her yerine ulaştırılması için yapılan yatırımlar konusunda hesap vermeye zorlamalı, oy verirken veya ürün/hizmet satın alırken bu yatırımları yapan kişi ve kurumlara öncelik vermeli. Özel sektör kurumları ise doğrusal ekonomiden döngüsel ekonomi anlayışına geçerek, iyileştirici ekonomi modelleri kapsamında atık ve çevre kirliliği olmayan bir sistem tasarlamalı. Bu sistemde hammadde, ürün ve materyallerin döngü içinde olabildiğince kullanımda kalması sağlanarak doğal kaynakların tüketimi ve atık üretiminin azaltılması ve böylece çevresel ekosistem ve su kaynaklarının korunması hedeflenmeli.

Günümüzün güncel yönetişim, denetim ve raporlama sistemleri, su kullanımı ve su kaynaklarının tüketimi konusunda kurumlar ve devletlere önemli bir kılavuzluk görevi görüyor. Küresel Raporlama İnisiyatifi (GRI) standartları, farklı kurumların kurumsal sosyal sorumluluk (KSS) ve çevre, sosyal ve yönetişim (ÇSY) standartları, Avrupa Birliği Yeşil Mutabakatı ve Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (TSRS), hem devletlerin hem de üçüncü parti kurumların çevresel ekosistem ve su kaynaklarının korunmasını ciddiye aldıklarını gösteriyor ve gelecek için ümit veren aksiyonlar olarak göze çarpıyor. Bizlerin üzerine düşen görev ise bu kılavuzların ışığında su kaynaklarını korumak ve çevremizi bu konuda bilinçlendirmek için adımlar atmak.

_Kaynakça:

_{[i] Dünya Su Günü (http://www.dunyasugunu.org/)}

_{[ii] Küresel Amaçlar (https://www.kureselamaclar.org/)}

_{[iii] Sachs, J., Schmidt-Traub, G., Kroll, C., Lafortune, G., Fuller, G. & Woelm, F. (2020). Sustainable Development Report 2020. Cambridge University Press.United Nations (2020). The Sustainable Development Goals Report 2020. United Nations Publications.}

_{[iv] Sachs, J., Schmidt-Traub, G., Kroll, C., Lafortune, G., Fuller, G. & Woelm, F. (2020). Sustainable Development Report 2020. Cambridge University Press. United Nations (2020). The Sustainable Development Goals Report 2020. United Nations Publications.}

_{[v] Küresel Amaçlar (https://www.kureselamaclar.org/)}